Incident Response Plan

Temmuz 14, 2021 Muhammed AYGÜN

Incident Response Plan

Günümüzde neredeyse her gün karşılaşmış olduğumuz siber saldırıların yıkıcı etkisi her geçen gün artmaktadır, bu siber saldırılara karşı meydan okumak, müdahale adımlarını belirlemek ve nasıl bir yol izlemek gerektiğini bilmek saldırıdan en az hasarla kurtulma konusunda önemli bir yere sahiptir.

Bilişim sistemlerinde güvenliği ihlal edilmiş, veri hırsızlı veya siber saldırıyla karşılaşılması durumunda yapılması gereken adımların belirlenmesine, olayın türünü belirlenmesinden başlayarak tespit edilip gerekli önemler ve aksiyonlar alınmasına kadar takip edilen süreç Olay müdahalesi olarak tanımlanır. Olay müdahale süreçleri Incident Response Plan olarak bilinir. Incident response, bir siber güvenlik olay sürecini yönetmeye yönelik bir yaklaşımdır. Bu yaklaşımdaki amaç karşılaşılan vakayı etkili bir şekilde yönetmek ve farklı olaylara karşı aksiyon alınması gereken adımları belirlemektedir. Olay müdahalesi sayesinde sistemdeki zarar minimuma indirilmesi ve işleyiş olduğu gibi devam eder. Farklı vakalar ile karşılaşılabileceği için sadece bir olay müdahalesi sürecine bağlı kalmak doğru olmaz. Bunun nedeni ise bir malware ile içeriden erişim hakkı olan ya da networksel saldırılara için farklı senaryolar takip edilmelidir. Kısacası Siber olay yaşandığında sistematik ilerlemek için bir siber olay müdahale planına ihtiyaç vardır.

Incident Response planları NIST ve SANS tarafında belirlenen belirli bir standarta oturtulmuştur. Bu standart başlıklar altında saldırılara ilişkin playbook’ların hazırlanması önerilmektedir. .

NIST ve SANS Incident Response bileşenleri yan yana karşılaştırdığımız zaman bileşenlerin hemen hemen aynı olduğunu ancak ifade ve gruplamaların farklılık olduğunu söyleyebiliriz. En önemli fark NIST’in sınırlama, yok etme ve kurtarmanın benzer olduğuna savunduğu 3.adımı birleştirdiğini görebiliriz yani NIST’e göre ortandan kaldırmaya başlamadan önce tüm tehditleri içermeyi beklememeliyiz. Bazıları bu tür karşılaştırmayı sürekli olarak tartışmaktadır ancak bu bir tercih meselesi ve kuruluşun kaynaklarına bağlıdır.

SANS Incident Response

SANS Enstitüsüne göre etkili bir Incident Response Plan göre 6 adımdan oluşmaktadır. 6 adımın her adımı bir önceki adım üzerine kurulduğu için sırala takip edilmelidir.

1- Preparation (Hazırlık)

2- Identification (Tanımlama)

3- Scope (Kapsam)

4- Eradication (Eradikasyon)

5- Recovery (İyileştirme)

6- Lessons Learned Alınan dersler)

Preparation

Olay müdahalesinin en önemli aşamasıdır. Kuruluş bir saldırı durumunda ne kadar iyi yanıt verebileceğini belirlediği aşamadır. Bu aşama olmadığı zaman diğer aşamalara geçmek zor ve zaman gerektirmektedir. Kuruluşun bir olayı ele alabilmesini sağlamak için birkaç temel unsurun uygulanması gerekir.

1. Policy yani politika belirlenmeli, bir kuruluş içinde yazılı bir dizi ilke, kural veya uygulama sağlar. Vaka oluştuğunda rehberli sunan önemli bir eylemdir.

2. Response planı/stratejisi: Müdahale planın tek bir iş istasyonunun başarısız olması gibi küçük olaydan sunucunun çökmesi orta bir riske veya bir departmandan veri çalınması gibi yüksek riskli konulara kadar organizasyonel etkiye dayalı olarak olayların önceliklendirilmesini içermesi gerekir. Olaya müdahale edecek ekibin envanter hakkında bilgi sahibi olmalıdır, Cihazlar, işletim sistemleri, yama sürümleri ve kritik durum gibi bilgilerin olduğu belge bulunmalıdır.

3. İletişim, olaya müdahale edecek ekibin kiminle, ne zaman ve neden iletişim kuracağını bilmesini saplamak için önemlidir. İletişim hazırlığı sayesinde doğru kişiler hızlı bir şekilde ulaşıp hızlı müdahaleler sağlanacaktır. Güvenli iletişim ortamı kurum networkünden bağımsız iletişim kanalı oluşturulmalıdır.

4. Erişim kontrolü, olaya müdahale edecek ekibin uygun izinlere sahip olması gerekir. Olaya müdahale edecek ekibin görev ve sorumlulukları belirlenir.

5. Toollar, yazılım ve donanım olaya müdahale edecek ekibe yardımcı olacaktır. Hazırlık aşamasında, merkezi noktandan yönetim oluşturulması gerekmektedir yani bir monitoring tool kullanılmalıdır bu monitoring tool sayesinde elde edilen eventları (alarm log kayıtları vs.) tek bir noktadan incelenmesi zaman tasarrufu açısından önemlidir bilgisayarın parça sökmesine yarayacak tornavida setine kadar bulunmalıdır.

Identification

Bir vakanın meydana gelip gelmediğini tespit etmek ve belirlemekle ilgilidir. Bu kararı vermek için Muhtemel bir şüpheli olay için olayla ilgili ön bilgiler toplanmalıdır izinsiz giriş tespit sistemler, network trafiği, log dosyaları, memory imajı, artifackler log dosyalarını, monitoring araçlarını, hata mesajlarını ve firewall logları toplanmalıdır. Hızlı bir şekilde olayın belirlenmesi maliyetleri ve zararlı azaltmak için olayın tespit edildiği süreçtir. Ardından durum değerlendirmesi yapılmalıdır. Olaya müdahalesinde bulunacak ekibin olayı ve kapsamını belirlemek için gereken veriler toplanmalıdır,

Scope

Vaka değerlendirmesi soncunda tehdit tespit edildiğinde kuruluşa olan zararlı sınırlamalı ve önlemelidir. Sınırlamanın asıl amacı hasarı kontrol etmek ve daha fazla yayılmasını engellemektir. Bir vakanın zararlını azaltma ve saldırganın erişimlerinin kesilmesini sağlamak için birkaç gerekli adım vardır;

1- Kısa süreli sınırlama; Bu hasarı olabildiğince çabuk sınırlamayı amcalar. Güvenliği ihlal edilen makinenin izole edilmesi

2- Sistem yedekleme; Forensics teknikleri uygulanılarak kanıtları korumak ve sistemin nasıl ele geçirildiğini anlamak için gerekli triyajları almak

3- Uzun süreli sınırlama: Temiz sistemin yeniden kurulması, saldırgan tarafından ele geçirilen ve oluşturulan hesapların sıfırlanıp silinmesi, kalıcılık mekanizmaların temizlenmesi, ip engellemesi gibi önemlerin alınması.

4- Olayın karakterize edilmesi gerekmektedir, örneğin sisteme malware bulaşması, veri sızıntısı olmuş olması gibi durumlar belirlenmelidir.

Eradication

Root cause belirlenmeli ardından saldırganın tüm kalıcılıklar sistemden atılmalıdır. Savunmayı geliştirilmesi işletim sistemleri kullanılan uygulamalar, network alanlardaki savunma eksikleri belirlenmeli ve nasıl iyileştirme yapılacağı konusunda çalışmalar yapılmalıdır. Güvenlik olayından etkilen sistemlerin kaldırılmasın ve geri yüklenmesi Güvenlik açığı taraması, ağalar ve sistemler üzerinde olası saldırı noktaları tespit edilmeli ve zafiyet taramaları yapılarak düzeltilmelidir Bu aşamada, Kuruluş ayrıca, yeniden bulaşma riskini önlemek için kötü amaçlı içeriğin etkilenen sistemlerden kaldırıldığından ve sistemlerin tamamen temizlendiğinden emin olmalıdır. Etkilenen sistemlerin daha sonraki saldırılara açık olmadığından emin olunması için ikincil bir takip gerektirebilir.

Recovery

Bu aşama, kuruluşların etkilenen sistemleri dikkatli bir şekilde üretim ortamına geri getirmelerine yardımcı olur ve başka bir olayın meydana gelmemesini sağlar. Kötü amaçlı yazılımlardan yeniden etkilenmemeleri veya güvenliği ihlal edilmemeleri için sistemler üretime geri dönerken test edilmeli, izlenmeli ve doğrulanmalıdır. Buradaki önemli kararlar şunları içerir:

1- Olay müdahalesi ekibinin tavsiyeleri uygulanmaları işlemleri geri yüklendiği saat ve tarih kesinleşmeli.

2- Güvenliği ihlal edilmiş sistemlerin temiz ve tamamen işlevsel olduğunu test edilir ve doğrulanır.

3- Anormal davranışların izlenmesi gereken süre

4- Sistem davranışını test etmek, izlemek ve doğrulamak için kullanılan araçlar.

Lessons Learned

Kuruluşların olay yanıtlarını gözden geçirmek ve yaklaşımlarını gelecekteki saldırılara uyarlamalarını önem taşımaktadır. Olay sırasında tamamlanmayan tüm belgelerin gelecekteki olaylara fayda sağlayabilecek ek bilgilerle birlikte eklenmesi gerekir. Olay müdahalesinin son ve etkili adımıdır gelecekte ki bir vaka yaşanması engellemesini sağlar. Kurumun eksik kısımların raporlandığı, sürece ilişkin öneriler yer aldığı kısımdır. Raporun kapması gereken başlıklar;

1- Vakanın ilk ne zaman, nasıl ve kim tarafından tespit edildiği

2- Vakanın temel nedeni

3- Sorunun nasıl kontrol altına alındığı ve ortadan kaldırıldığı

4- Kurtarma süreci boyunca gerçekleştirilen eylemler

5- Olay müdahalesi ekibinin etkili olduğu alanlar ve iyileştirilmesi gereken alanlar

6- Nasıl iyileştirilmesi gereken öneriler

NIST Incident Response

National Institute of Standards and Technology yani diğer adıyla NIST, Amerika Birleşik Devletleri Ticaret Bakanlığı tarafından işletilen ve birçok teknoloji sektörü için standartlar ve tavsiyeler sağlayan bir kurumdur.

SP 800-61olarak bilinen Bilgisayar güvenliği Olay yönetimi Kılavuzun da (Computer Security Incident Handling Guide) Siber güvenlik olay yönetimi ve Müdahale (Cybersecurity Incident Management and Response) ile ilgili tavsiyelerini detaylandırmaktadır. Kılavuz bir siber güvenlik olayı müdahale planının nasıl oluşturulması gerektiği ve olağanüstü durumlarda hangi adımları içermesi gerektiği konusunda talimat vermektedir. NIST IR adımlar 4 ana temelden oluşur;

1- Preparation,

2- Detection/analysis

3- Containment/eradication, and recovery

4- Preparation

Preparation,

Hiçbir kuruluş bir anda bildirilen vakayı etkili bir şekilde başlatamaz. Vakaya hem müdahale etmek hem de önlemek için bir plan hazırlığı olmalıdır. Bunun alt başlıklarına bakacak olursak;

1- Olay müdahale ekibini belirleyin

Tüm ekibin hızlı ve eksiksiz hareket etmek için herkesin sorumluluklarını belirlemesi gerekir. Üyeler olarak yönetim, teknik, hukuk ve iletişim disiplinlerinde kişiler bulunmalıdır. Bir olayda etkilenen tüm departmanlar döngüde olmalı ve herkesin olay esnasında bir karara dahil olması gerekmektedir.

2- Planın belirli periyotlarla güncellenmesi gerekemektedir

3- Uygun altyapı ve araçları edinme ve bakımının yapılması: Olayları tespit etme ve soruşturmanın yanı sıra kanıt toplama ve koruma yeteneklerine sahip olun. Ortamınızda bir saldırganın olup olmadığını belirlemek için, uç noktalarınıza tam görünürlük sağlayan ve olay verilerini toplayan uç nokta güvenlik teknolojisine sahip olmanız çok önemlidir.

4- Güncel tehdit istihbarat yeteneklerine sahip olun. Tehdit istihbaratı sayesinde bir kuruluşun yanıt vermeye hazır olması gereken tehdit türlerini anlamasına yardımcı olur.

Detection and Analysis

IR ikinci aşaması bir olayın meydana gelip gelmediğini meydana gelen olayın risk derecesi ve türünü belirlemektir. NIST bu genel aşamadaki beş adımı özetlemektedir;

1- Bir olayın kesin işareti (precursors and indicators): Olay meydana gelmek üzere olduğuna veya zaten meydana geldiğine dair özel sinyalledir.

2- Keşfedilen işaretleri analiz edin. Bir kez tanımlandığında IR ekibi bir öncünün veya göstergesinin bir saldırı parçası olup olmadığını veya false-postivie olup olmadığını belirlemelidir.

3- Incident dokümanları: Oluşan vaka gerçek bir vaka olduğu kanıtlanırsa BT ekibi olayla ilgili tüm gerçekleri belgelemeye başlamalı ve süreç boyunca gerçekleştirilen tüm eylemleri kaydetmeye devam etmelidir.

4- Incident prioritization: IR sürecinde en kritik karar noktası olarak belirler. IR ekibi olaylara gelene ilk hizmet esnasında göre öncelik veremez. Bunun yerine olayların işlevselliğine etkilenen bilgilerin gizliğini ve olayın kurtarılabilirliği üzerinde etkisine göre skorlama yaparak müdahale etmeli.

5- Incident notification: Bir olay analiz edildikten ve önceliklendirildikten sonra IR ekibi uygun departmanları bilgilendirmelidir. Kapsamlı bir IR planı belirli bir raporlama gerekliliklerini zaten içermelidir.

Containment, Eradication, Recovery

Sınırlama aşamasının amacı bir olayın etkilerini daha fazla hasara yol açmadan önce durdurmaktır. Bir olay kontrol altına alındığında IR ekibi sonraki adımlarını uyarlamak için gerekli zamanı alabilir. Bunlar olayın temel nedeni ele almak ve sistemleri normal çalışmaya döndürmek için gerekli her türlü önlemi almayı içermelidir.

Aşağıdaki kriterlere dayalı olarak kapsam, eradikasyon ve kurtarma staratejileri geliştirilebilir;

- Etkilenen varlıkların kritikliği

- Olayın türü ve ciddiyeti

- Kanıtları koruma ihtiyacı

- Etkilenen sistemlerin kritik iş süreçleri için önemi

- Stratejiyi uygulamak için gereken kaynaklar

Post – Incident Activity

Yaşanan her olay öğrenmek ve gelişmek için bir fırsat olmalıdır. Siber saldırganlar sürekli olarak gelişiyor ve farklı teknik ve taktikleri uyguluyor yakalamak ve önlem almak için bizlere fırsat sunmakta. Önemli olaydan sonra bütün taraflar içeren öğrenilen dersler toplantısı yapılmalı ve bütün güvenliği iyileştirmek adına çalışmalar yapılmalıdır. Toplantı ve rapor sırasında gözden geçirilmesi gerekenler;

- Ne oldu ve ne zaman oldu

- IR ekibi performansı nasıldı

- Belgelenmiş prosödürler izlendi mi

- Prosedürler yeterli mi ,yeterli değilse hangi bilgiler eklenmeli

- Farklı neler yapılabilirdir

- Gelecekte aynı veya benzer olayları önlemek için ne yapılabilir

- Gelecekte hangi IOC değerleri aranabilir.

- Gelecekte benzer olayları önlemenin yollarını öğrendik mi?

Kaynaklar:

https://www.sans.org/white-papers/641/

https://www.exabeam.com/incident-response/incident-response-plan/

https://nvlpubs.nist.gov/nistpubs/specialpublications/nist.sp.800-61r2.pdf